TÜRKİYE İKLİMİ

Türkiye, genelde Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Ancak bununla beraber, birbirlerinden belirgin farklarla ayrılabilen karasal ve Karadeniz iklimleri de etkili olmaktadır.

Türkiye İkliminde Etkili Faktörler

Matematik Konumu

Türkiye konumu itibariyle güneş ışınlarının dik geldiği alanın dışındadır. Güneş ışınlarının düşme açısında yıl boyunca büyük farklar vardır. Bunun sonucu olarak Türkiye iklimlerinde  yıllık sıcaklık farkları  fazladır. Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.

Türkiye bulunduğu konumdan farklı hava kütlelerinin karşılaştığı yerde bulunmaktadır.

Kıyılarımızda sıcaklık güneyden kuzeye doğru azalır.

Yer şekilleri (Yükselti ,dağların uzanış doğrultusu ve bakı)

Türkiye’de yer şekillerinin çeşitlilik göstermesinden dolayı kısa mesafede iklim değişimi fazladır ve aynı tarihlerde farklı mevsim özellikleri yaşanabilmektedir

Yurdumuzun kuzeyinde ve güneyinde dağlar kıyıya paralel uzandığından kıyı ile iç kesim arasında buralarda iklim farklılığı fazladır. Ege Bölgesi’nde ise dağlar kıyıya dik uzandığından farklılık azdır.

Yükseltinin etkisiyle sıcaklık Türkiye’de batıdan doğuya doğru azalır.  

Bakı etkisinden dolayı dağlarımızın güneye bakan yamaçları bütün yıl kuzey yamaçlarına göre daha sıcaktır.

Denize göre konum

Kıyı bölgelerde nem fazla olduğunda buralarda kışlar ılık , yağışlar fazla ve sıcaklık farkları azdır.

Rüzgarların esme yönü

Türkiye’ye kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden gelenler sıcaklığı artırır (enlem etkisinden dolayı).  

Basınç merkezleri

Türkiye etrafında oluşan basınç merkezleri de rüzgar ve yağış rejimi üzerinde etkili olmaktadır.

Yaz mevsiminde Atlas Okyanusu üzerinde oluşup genişleyen yüksek basınç ve Basra Körfezi üzerinde oluşan alçak basınç etkisi altına girer.

Kış mevsiminde ise, kuzeyden gelen soğuk hava, Akdeniz üzerinden gelen ılık ve nemli havanın etkisine girmektedir. Bu iki hava kütlesinin karşılaşması ile cepheler oluşmakta ve kıyılarda çoğunlukla yağmur, Trakya, iç ve yüksek kesimlerde kar yağışına neden olmaktadır.

TÜRKİYE'DE İKLİM ELEMANLARI

A.SICAKLIK

Türkiye'de sıcaklık, kıyılarda enlem farkına, iç kesimlerde ise  

denizden uzaklık, yükselti, yer şekilleri gibi faktörlere bağlı olarak

değişir.

1.Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılış

Kıyı kesimler iç kesimlerden daha sıcaktır (deniz etkisinden dolayı).

Güney kıyılarımızdan kuzey kıyılarımıza doğru enlemin etkisiyle

sıcaklık azalır.

Türkiye'de gözlem yapılan istasyonlardaki uzun yıllar ortalamalarına göre, yıllık ortalama sıcaklıklar 4-20 °C arasında değişmektedir.

Ülkenin en sıcak kesimleri Güneydoğu Anadolu'nun güneyi ile Akdeniz kıyı kuşağıdır. Buralarda yıllık ortalama sıcaklık 16 °C'nin üzerindedir. 

Erzurum ve Kars platolarının yüksek kesimlerinde  4 °C nin altına düşer.   Sebepleri : Yükseltisinin fazla olması, karasallıktır.

2. Ocak Ayı Ortalama Sıcaklık Dağılışı

En yüksek sıcaklıklar Akdeniz bölgesinin kıyı kesiminde görülür. Sebepleri : Enlem , deniz etkisi ve Toros kıvrım dağlarının kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerini engellemesidir.

En düşük sıcaklıklar Doğu Anadolu’da Erzurum-Kars bölümünde görülür. Sebepleri : Yükseltinin fazla olması, karasallık ,kuzeyden gelen soğuk rüzgarlardır.

Kıyı ile iç kesim arasındaki sıcaklık farkı fazladır.

3. Türkiye Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılışı

Kıyı ile iç kesim arasında sıcaklık farkı azalmıştır.

En yüksek sıcaklıklar Güney Doğu Anadolu’da görülür. Sebepleri : Karasallık ve  Güneyden gelen sıcak rüzgarların etkisidir.

En düşük sıcaklıklar bu dönemde de Erzurum-Kars Bölümünde görülür. Sebebi ,yükseltisinin fazla olmasıdır.

BASINÇLAR

Türkiye'de mevsimlere, yerel ısınma farklarına , deniz ve karalara bağlı olarak oluşan basınç merkezlerinin yanı sıra, Türkiye'nin dışında oluşan ve Türkiye'yi etkisine alan gezici basınç merkezleri de bulunmaktadır.

Türkiye'yi en çok etkileyen basınç merkezleri şunlardır:

YÜKSEK BASINÇLAR

Sibirya Termik Y.B

60° enlemlerinde soğuma ile oluşmuştur. Türkiye’de kışın etkilidir. Etkili olduğu dönemlerde kışlar çok soğuk ve kar yağışlı geçer. Türkiye’ye Kuzeydoğudan sokulur.

Asor Dinamik Y.B :

30° enlemlerinden kaynağını alır. Türkiye’de bütün yıl etkilidir. En fazla yazın etkilidir. Etkili olduğu yaz mevsiminin kurak olmasının başlıca sebebidir (Alçalıcı hava hareketinden dolayı).

Kış mevsiminde Sibirya Y.B  ile birleşerek Türkiye üzerinde etkili olduğunda İzlanda A.B Türkiye'ye sokulamaz. Bunun sonucunda da ülkemizde kışlar soğuk, sert ve kar yağışlı geçer.

İzlanda Dinamik A.B

60° enleminde kaynağını alır. Türkiye’de kışın etkilidir. Etkili olduğu dönemde kışlar ılık ve yağışlı geçer. Kuzeybatıdan sokulur.

Basra Termik A.B

Basra Körfezi çevresinin aşırı ısınmasıyla oluşur. Türkiye’de yazın ekilidir. Samyeli rüzgarları vasıtasıyla Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde etkili olur. 30° Kuzey enlemi çevresinde oluşmasına rağmen, ısınmadan dolayı termik kökenlidir

RÜZGARLAR

Türkiye batı rüzgarları kuşağında olmasına rağmen daha çok yerel rüzgarların etkisindedir. Sebebi yer şekilleridir.

Rüzgar frekans gülünde gösterilen rüzgarlar haricinde yaz mevsiminde Ege kıyılarında deniz meltemi olan imbat rüzgarı etkilidir. Ege Denizi'nde, yazın kuzeyden poyraz benzeri rüzgarlar eserler. Bu rüzgarlara etezyen denilmektedir.

Ayrıca , özellikle Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde Föhn rüzgarı da etkilidir.

NEMLİLİK VE YAĞIŞ  

Kıyı bölgelerinin nemliliği iç kesimlerden daha yüksektir. Bundan dolayı kıyı kesimlerde yağışlar fazla ve  sıcaklık farkları azdır.

Bağıl (nispi) nem en yüksek Doğu Karadeniz Bölümündedir. En düşük Güney Doğu Anadolu’dadır. Güney Doğu Anadolu’da bağıl(nispi) nem %40-%50, Karadeniz Bölgesinde ise %70-%80 civarındadır.

Türkiye’de bulut kapalılığı kuzeyde fazla, güneyde azdır. Doğu Karadeniz’de kapalılığın yüksek olması ile yağışlar arasında doğru bir orantı vardır.

Güneşlenme süresi bulut kapalılığı ile ters orantılıdır. Güneyde güneşlenme süre ve şiddeti daha fazladır.

Karasal iklim bölgelerinde kışın görülen yağışlar genellikle kar şeklindedir. Türkiye’de karla örtülü gün sayısının en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu Bölgesidir.

Türkiye’de kar örtülerinin yerde kalma süresi batıdan doğuya doğru artar. Kar yağışı ve don olayının en az görüldüğü bölgemiz Akdeniz Bölgesidir.  

Türkiye'de yağışın dağılışını  incelediğimizde şu özellikler görülür:

Türkiye'de yağış dağılışı haritası ile yer şekilleri haritası karşılaştırıldığında, aralarında yakın ilgi bulunduğu tespit edilmektedir.

Türkiye'de fazla yağış alan yerler (800 mm. den fazla)

Doğu ve Batı Karadeniz bölümleri , Ege’de Menteşe yöresi, Akdeniz’de Batı ve Orta Toroslar, Hatay’da Nur Dağları ve G.Doğu Toroslar’da Hakkari çevresidir. Ayrıca Doğu ve Batı Anadolu’daki bazı yüksek dağlar.

En fazla yağış alan yer Rize çevresidir. (2400 mm. den fazla) Sebebi;güneyindeki yüksek dağların hakim rüzgar yönüne dik olması etkilidir.

Türkiye'de az yağış alan yerler (500 mm’nin altında), İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve yer yer Doğu Anadolu'nun çukur yerleridir. En az yağış alan yer, Tuz Gölü çevresi ile Iğdır Ovası civarıdır. (250 mm nin altında)

NOT: En az yağış alan bölge İç Anadolu Bölgesi olmasına rağmen en kurak bölge Güney Doğu Anadolu Bölgesidir. Sebebi ; buharlaşmanın fazla olmasıdır.

Yağışın mevsimlere dağılımı (yağış rejimi) bakımından bölgeler arasında önemli farklılıklar görülür.